Quán Thân Bất Tịnh là một trong những phương pháp tu hành của các nhà sư và được lưu truyền qua các kinh điển Phật giáo. Phương pháp này được xem như sự tẩy rửa những điều trần tục, bẩn thỉu, xấu xa có thể xâm lấn lấy thân xác. Để hiểu hơn về quán thân bất tịnh, Tụng Kinh Tại Nhà xin mời bạn cùng đón đọc bài viết sau đây.
Quán Thân Bất Tịnh Là Gì?
“Bất tịnh” không chỉ là một định nghĩa đơn thuần về sự không sạch sẽ mà còn là việc quan sát và nhìn nhận về sự phùn thường của cuộc sống. Khi nói đến quán thân bất tịnh, chúng ta đang ám chỉ việc quan sát một cách tỉ mỉ, nhìn nhận tận thân con người và môi trường xung quanh để nhận ra sự không hoàn hảo, không trong sáng.
Chưa phải ai cũng coi quán thân bất tịnh như là một liệu pháp tâm linh để chán chường thân thể của mình và của người khác. Đối với nhiều người, việc quán thây ma là một cách để nhìn thấy sự thực tế của sự không hoàn hảo, từ sự hình thành của nó cho đến cái kết thúc của nó. Khám phá sự bất tịnh, sự đồng biến và biến đổi của mọi thứ, từ đất đến cơ thể con người, là một hành trình tinh thần để hiểu rõ về cái không thể tránh khỏi của sự tồn tại.
Muốn tránh xa, ghê tởm cái thể xác bất tịnh này, chúng ta cần phải thấu hiểu rõ nó từ những khởi đầu cho đến khi nó chấm dứt. Quán thân bất tịnh không chỉ là một hành trình tìm kiếm sự chán ghét, mà còn là một cách để đối mặt với sự thực tế, đồng thời tạo nên sự động viên để sống trọn vẹn và ý thức trong từng khoảnh khắc của cuộc sống không dừng lại.
Các Hình Thức Quán Thân Bất Tịnh
Quán Chủng Tử Bất Tịnh
“Chủng tử” như một hạt giống, là yếu tố sinh sôi thân này với hai phần quan trọng: Phần tinh thần và phần vật chất. Tinh thần, còn được gọi là thần thức, là nguyên nhân điều khiển đời sống hiện tại và tương lai. Thần thức này liên kết với tinh cha huyết mẹ để tạo ra một sự kế thừa sau khi sống và chết.
Trong quá trình tu hành, hành giả cần sử dụng ý chí mạnh mẽ để tập trung, hình dung rõ ràng như thấy trước sự không hoàn hảo của hạt giống bất tịnh. Điều này giúp họ chán ghét thân thể và từ bỏ lòng tham dục và luyến ái đối với hình thể này.
Quán Bào Thai Bất Tịnh Trong Bụng Mẹ
Bào thai, một cái bọc đầy máu nhớt hôi tanh, nằm lẫn lộn và phát triển trong môi trường nhỏ hẹp và bẩn thỉu. Tuy nhiên, ngay cả trong trạng thái này, vẫn tồn tại không gian và đường thông hơi cho ánh sáng và không khí.
So với đó, cái thai bên trong bào thai phải sống trong điều kiện tối tăm, co rút, ngập trong chất nước, máu và nhớt tanh hôi mà không có khả năng tiếp xúc với không khí hay ánh sáng mặt trời. Sự phát triển của thai phải kéo dài đến chín tháng mười ngày mới có thể thoát ra khỏi môi trường này.
Quán cái bào thai bất tịnh là một quán thân bất tịnh đòi hỏi việc tập trung ý niệm mạnh mẽ, nhìn nhận rõ ràng sự bẩn thỉu và không hoàn hảo của bào thai, nhằm chấp nhận sự thực về sự nhơ nhớp và từ bỏ ham muốn và tham đắm sắc thân.
Quán Hình Tướng Bất Tịnh
Sau khi chào đời, đứa bé có đầy đủ giác quan để tương tác với môi trường xung quanh và các bộ phận cần thiết để duy trì cuộc sống thể xác. Những giác quan và bộ phận này thường tiết ra chất dơ bẩn và hôi hám, làm cho ta nhận ra rằng thân xác không hoàn toàn trong sạch. Ngoài ra, có chín “cái cống” khác nhau như đường tiểu khai hôi, đường đại thảy phân hôi thối, miệng khi không súc rửa có thể trở nên dơ bẩn, và các lỗ tai, mũi, và mắt tiết ra các chất khác nhau.
Các “cái cống” này, nhỏ hay lớn, đều chứa đựng những thứ không trong sạch. Khi sức khỏe giảm đi, thân xác không còn kiểm soát được những lỗ này, chúng tự động tiết ra các chất dơ bẩn khiến cho ta cảm thấy nhàm chán. Vì vậy, để đạt được sự thành công và tránh tham đắm luyến ái thân xác, mỗi hành giả cần thường xuyên quán tưởng đến sự nhơ bẩn của nó và từ bỏ ham muốn đối với thân thể.
Quán Tự Thế Bấn Tịnh
Quán tự thể bất tịnh là quán sát cái thể chất của thân người, để nhận thấy rõ sự bất tịnh của nó như thế nào.
Về các chất cứng như xương, tóc, lông, và móng tay, cũng như các chất lỏng như máu, nước miếng, và nước mắt, hay chất sệt như mỡ, óc, và tủy, trong tất cả chúng, dù cứng hay lỏng, đều không có thứ gì là hoàn toàn trong sạch.
Ví dụ, tóc, mặc dù được coi là một phần quý giá của con người khi nằm trên đầu, nhưng nếu không được chải chuốt và chăm sóc đúng cách, chúng có thể trở nên bẩn thỉu và gây cảm giác khó chịu cho người xung quanh. Điều này chứng minh rằng ngay cả những thứ cao quý như tóc cũng có thể trở nên bất tịnh.
Về chất lỏng, nước miếng có thể được xem là một trong những chất sạch nhất, vì nó thường xuyên được lau chùi và súc rửa trong miệng. Tuy nhiên, khi rơi ra khỏi miệng và tiếp xúc với mặt hoặc áo, ngay lập tức nó cũng trở thành nguồn gốc của sự khó chịu và ghê tởm.
Về chất sệt, não được coi là một phần quan trọng và cao quý nhất của đầu óc. Nhưng nếu ta tưởng tượng một tình huống như tai nạn xe hơi, khi não bị tổn thương và hiện ra ngoài, thì sự kinh hoàng và sợ hãi sẽ khiến người ta không thể giữ được sự bình tĩnh. Điều này làm nổi bật sự không mong muốn và ghê sợ đối với những thay đổi không lường trước được của các chất trong cơ thể.
Quán Bất Tịnh Sau Khi Chết
Đây là thời kỳ chung cuộc của mấy mươi năm sinh tồn của thân này. Phật dạy:
Thân người do bốn chất đất, nước, gió, lửa giả hợp lại mà thành, đến khi chết, xác con người phải trả về cho tứ đại. Trước hết, là hơi thở về với phong đại. Kế là hơi ấm trở về với hỏa đại. Tiếp theo là chất lỏng trong người trả về với thủy đại và cuối cùng chất cứng như thịt xương cũng trở về địa đại.
Nói một cách tổng quát từ kẻ sang đến người hèn, từ kẻ giàu đến người nghèo, từ kẻ già đến người trẻ, từ kẻ đẹp đến người xấu, ai ai đến giai đoạn chung cuộc này, cũng chỉ với một xác chết sình thối. Nói tóm lại, mỗi hành giả phải quán sát qua năm giai đoạn bất tịnh.
Nhờ vậy chúng ta thấy rõ bản chất của thân này là bất tịnh nhơ nhớp mà không tham đắm dính mắc thân này là ta và của ta, do đó thành tựu được thân vô ngã. Ta quán thân này bất tịnh để mỗi hành giả không bị tham đắm dính mắc vào xác thân hư giả này không thật thể, nhờ vậy ta phá được ngã chấp. Chấp thân này là mình thiệt.
Lời Kết
Sau khi đạt được sự nhìn nhận bất tịnh thông qua quán thân bất tịnh, hành giả cảm thấy kinh tởm thân thể, tạo ra ý thức muốn thoát khỏi nó. Một số thầy Tỳ kheo, sau khi thành công trong việc quán bất tịnh, thậm chí còn thuê người giết bản thân.
Phật giáo mô tả sự kiện này khi Phật nói rằng họ cần học cách nhìn nhận bất tịnh để không bị rơi vào sự luyến ái và gắn bó với hình thể, và sau đó, họ phải trở lại tình trạng quán tịnh để thấy rõ sự thanh tịnh và sáng suốt của thể tính. Thông qua việc quán bất tịnh, họ có thể đạt được sự tỉnh thức và giác ngộ như Phật đã thành tựu.
